Op 5 oktober 2021 gaven Maarten Rutten (docent-onderzoeker Gebouwde Omgeving bij Avans Hogeschool) en Christoph Maria Ravesloot (lector Duurzaam Bouwproces met BIM bij Hogeschool Rotterdam) een inkijkje in hun praktijkgerichte onderzoek naar digitalisering in de bouwindustrie en de verbinding daarvan met het hbo.

AI om scheurvorming eerder te ontdekken

Maarten illustreerde zijn verhaal aan de hand van een onderzoek van bouwkunde studenten bij Avans. Zij onderzochten de toepassing van een techniek die verandering uitvergroot. In de zorg wordt deze techniek al toegepast om te monitoren of een baby nog ademt of om veranderingen in de huid waar te nemen als voorbode van een verergering van een ziekte. Veranderingen die door het menselijk oog niet waar te nemen zijn, maar voor een camera in combinatie met artificiële intelligentie (AI) wel. Combineer deze techniek met een robot die 3D-beelden van bouwwerken maakt. Daarmee kan bijvoorbeeld scheurvorming in hout of beton eerder worden ontdekt. Het had het instorten van de parkeergarage in Eindhoven in mei 2017 mogelijk kunnen voorkomen.

Kip én ei van verduurzaming

Christoph Maria ging in zijn verhaal in op het belang van digitalisering en robotisering voor vooral renovatiewerk. Want daar zijn de uitdagingen het grootst en meest urgent. Die variëren van het uitvoeren van hetzelfde werk met minder mensen, tot het herbestemmen van bestaande gebouwen. De bijkomende processen leunen sterk op digitalisering. Niet voor niets noemt hij digitalisering de kip én het ei van verduurzaming. De vraag is bij welke van de drie ingrijpende omkeringen in het denken en handelen begonnen zal worden:

1. Digitaliseren van alle bouwprocessen (in plaats van analoog blijven werken) van bouwopname door scannen van de bestaande bouwwerken, via BIM modelleren van oplossingen en digitaal bouw voorbereiden in BIM tot volledig digitaal monitoring van de prestaties via sensoren gevisualiseerd in BIM.
2. Circulair financieren op maandelijkse abonnementskosten voor een prestatie-overeenkomst om de investeringsdrempel te verplaatsen en voor opdrachtgevers te verlagen en daardoor circulair maken van bouwmaterialen en bouwcomponenten die de prestaties voor NOM renovatie leveren.
3. Volledige participatie van opdrachtgever (verhuurder) en bewoners (huurders).

Dit wordt des te duidelijker in het voorbeeld van de Rabobank dat Christoph Maria geeft. Jelmer Algra, Directeur coöperatieve Rabobank gaat met een bouwconsortium door middel van een lease constructie woningen voor de sociale woningbouw financieren. Beneden € 680,-/ maand maken zij samen een echte circulaire en demontabele woning mogelijk, ook voor lagere inkomensgroepen. 

Met elkaar in gesprek

Naar aanleiding van de presentaties kwam het gesprek over nut en noodzaak van digitalisering onder de deelnemers van het webinar los: studenten, docenten, onderzoekers, docent-onderzoekers en lectoren gingen in gesprek. Hieronder enkele stukken uit het gesprek om een indruk te geven.

“De Excel van vroeger is de BIM van nu. Studenten moeten het kunnen gebruiken om hun werk goed te kunnen doen. Maar “knoppen-cursussen” passen niet in het hbo-onderwijs: er zijn genoeg online filmpjes waarmee studenten het gebruik van specifieke programma’s kunnen leren. Studenten moeten in hun opleiding vooral leren wat de ander aan informatie nodig heeft en wat ze in het systeem moeten stoppen om die informatie eruit te krijgen. Op dit moment zie je dat modelleurs en bouwkundigen elkaar steeds minder verstaan. Onze HR-studenten vervullen hier een belangrijke rol.”

En in het verlengde daarvan:

“Docenten van nu zijn veel meer begeleider dan expert waar het gaat om BIM. De ontwikkelingen gaan zo snel dat het onmogelijk is voor docenten om continu bij te blijven met alle nieuwe software. Maar dat is helemaal niet erg, want het gaat immers meer om de competentie dan de concrete knoppen-kennis.”

Verder werd duidelijk dat BIM niet langer nice-to-have, maar een absolute must-have is in het hbo:

“BIM-studenten worden met open armen ontvangen door het werkveld. Meer dan de “klassieke” student hebben zij nu al een rol in het realiseren van de veranderingen die nodig zijn voor een duurzame toekomst. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid voor het hbo met zich mee. Want alles wat wij onze studenten nu niet meegeven, leidt tot vertraging in het verduurzamingsproces.”

Waarop natuurlijk ook de vraag naar boven kwam hoe dat in het onderwijs past.

“Er is meer vrije ruimte nodig in het curriculum om mee te kunnen, en waar nodig voorop te kunnen lopen, in belangrijke veranderingen. Een meer systemische of holistische benadering is gewenst. Dat geldt dan ook voor het toetsen.”

En met die afsluiter is ook meteen het onderwerp van het volgende webinar duidelijk:

Holistisch toetsen, hoe doe je dat? Of nog een beetje complexer: Holistisch toetsen in de praktijk van het werkveld, door een werkveldbegeleider, hoe doe je dat?